Οι ειδήμονες τους οποίους, όχι, δεν αποστρέφομαι όσο ο μέσος έλληνας εκπαιδευτικός, χρησιμοποιούν τον όρο "μεταγνώση".
Με απλά λόγια, ο όρος έχει -αρκετά επιτυχημένα- μεταφραστεί ως "μαθαίνω πώς μαθαίνω". Μαθαίνω δηλαδή πέντε πράγματα, όχι για αυτόν καθ' αυτόν το νόμο του κουλόμπ, αλλά για το πώς θα βοηθήσω το ρημάδι το μυαλό μου να τον υποδεχτεί με ανοιχτότερες από το συνηθισμένο αγκάλες.
Μετά από μπόλικο καιρό, το "Ας μπούμε σε μια τάξη" μετά από μερικές τυχαίες εξελίξεις όσον αφορά στο χώρο εργασίας -άρα εν πολλοίς και εμπνεύσεως- του επιστρέφει με μία πρόταση πάνω στο θέμα.
Πρόκειται για μία δραστηριότητα εφαρμόσιμη σε μεγάλη ποικιλία ηλικιακού επιπέδου και μαθήματος, κραυγαλέα λιτή στις υλικοτεχνικές της απαιτήσεις, όμως ταυτόχρονα ιδιαιτέρως "δυνατή" όσον αφορά στα συμπεράσματά της...
Δουλεύει ως εξής.
Ενημερώνουμε τους μαθητές ότι με την έναρξη της δραστηριότητας και για το καλό αυτής, όχι επειδή έχουμε κανένα βίτσιο με την "ησυχία" ή τη "φρονιμάδα", δεν επιτρέπεται σε κανέναν να επικοινωνήσει με άλλον.
Η ατάκα που εγώ χρησιμοποιώ είναι πως "αυτό είναι ένα παιχνίδι του καθενός με το δικό του το μυαλό".
Μοιράζουμε σε κάθε μαθητή και μαθήτρια της τάξης από ένα χαρτί με -τις ίδιες- 24 λέξεις. Εγώ προτίμησα ρήματα.
Ενημερώνουμε τους μαθητές ότι πρέπει, αφενός μεν να εστιάσουν σε κάθε λέξη ξεχωριστά, αφετέρου δε να εστιάσουν στις λέξεις που θεωρούν ότι ανταποκρίνονται στην "οδηγία" που αναγράφεται στο πάνω μέρος του χαρτιού. Επίσης, ότι η οδηγία αυτή δεν είναι κοινή σε όλους.
Δεν τους ενημερώνουμε όμως για το σημείο-κλειδί της δραστηριότητας: το ότι έχουμε χωρίσει την τάξη σε δύο ομάδες:
α) στην ομάδα μαθητών που τους ζητείται να εστιάσουν σε λέξεις που περιέχουν το γράμμα "Ε", και
β) στην ομάδα μαθητών που τους ζητείται να εστιάσουν σε λέξεις που περιγράφουν κατι που τους αρέσει.
Για το φίλο εκπαιδευτικό που βαριέται: τα 2 χαρτιά που εγώ χρησιμοποίησα σε μαθητές δευτέρας και τρίτης γυμνασίου είναι τα παρακάτω - μπορείς να τα κατεβάσεις:
Ρηχη&ΒαθιαΜαθηση
Αφού περάσει ο απαραίτητος χρόνος, μαζεύουμε τα χαρτιά και ζητάμε από τον κάθε μαθητή να γράψει σε ένα λευκό χαρτί όσες (και από τις 24) λέξεις μπορεί να θυμηθεί. Στη συνέχεια ζητάμε από τον κάθε μαθητή να ανακοινώσει πόσες λέξεις κατάφερε να θυμηθεί. Καταγράφουμε αριθμούς στον πίνακα.
Τα αποτελέσματα είναι -κάθε φορά που το δοκιμάζω- εντυπωσιακά!
- Οι μαθητές της ομάδας "εντόπισε το γράμμα Ε" συνήθως καταφέρνουν να θυμηθούν γύρω στις 7 με 10 λέξεις.
- Οι μαθητές της ομάδας "εντόπισε τί σου αρέσει" καταφέρνουν να θυμηθούν γύρω στις 12 με 18!
Είναι η στιγμή που ενημερώνουμε τους μαθητές για την κρυφή διαφοροποίηση ανάμεσα στις οδηγίες που είχαν οι δύο ομάδες.
Η συζήτηση μπορεί να ξεκινήσει. Είναι η συζήτηση για τη σημασία του να προσπαθώ να συσχετίζω οποιαδήποτε πληροφορία δέχομαι, με κάτι που έχει σημασία για εμένα, αν θέλω αυτή η πληροφορία να "αγκαλιαστεί" ευκολότερα απο το μυαλό μου.
Και φυσικά, το "έχει σημασία για μένα" δεν είναι μόνο το "μου αρέσει".
Είναι και το "τί σχέση έχει με όσα ξέρω", και το "πού το έχω ξανακούσει", και το "κάτι σχετικό που είδα στην τηλεόραση", και το "κάτι που έμαθα σε ένα άλλο μάθημα" και ένα σωρό άλλα από μια τεράστια και ατελείωτη μα εντελώς προσωπική λίστα...
Υστερόγραφο. Η δραστηριότητα αυτή εμπνέεται (ή "κλέβει", αν είσαι της παλιάς γενιάς που ακόμα να αποενοχοποιήσει το μοίρασμα) από αυτό το βίντεο (ολόκληρη η σειρά είναι σούπερ - τσέκαρε τη τώρα που με την κρίση δεν έχεις πολλά ιδιαίτερα να σου τρώνε όλο το απόγευμα)
Υστερόγραφο δύο. Για την ιστορία, η σημασία των διαδικασιών "μεταγνώσης", δεν εφευρίσκεται, όμως αποθεώνεται μέσα στις προτάσεις του εποικοδομητισμού.
